Voorlichting over het lichaam is de basis voor relationele en seksuele vorming.
- Kennis over de geslachtsorganen is nodig om lessen over voortplanting en soa’s te begrijpen.
- Lichaamsdelen kunnen benoemen is ook voor kinderen al belangrijk. Zo leren ze fijne of ongewenste aanrakingen herkennen. En hebben ze een taal om erover te praten.
Snel naar
Vragen van kinderen over intieme lichaamsdelen
Kinderen zijn vooral geïnteresseerd in hoe hun lichaam eruitziet en hoe het verschilt van andere lichamen. Ze hebben veel vragen over de verschillen tussen jongens en meisjes. Jongeren hebben meer vragen over hun opgroeiende lichaam.
- Kan een stijve piemel breken?
- Waarom krult schaamhaar?
- Wat is de gemiddelde lengte van een penis?
- Wat gebeurt er bij een erectie?
- Waarom worden jongens besneden?
- Wanneer beginnen mijn borsten te groeien?
Bekijk de info over penis, vagina en borsten op Allesoverseks.be
Penis, vulva, vagina en borsten in de seksuele ontwikkeling
Baby's en peuters raken hun geslachtsorganen nog spontaan aan. Maar kleuters worden zich bewust van sociale regels. Uit reacties van hun omgeving leren ze dat ze hun eigen en elkaars lichaam niet zomaar mogen aanraken.
- Kinderen spelen seksuele spelletjes, maar houden het graag verborgen voor volwassenen. Vooral jongens gaan vanaf acht jaar meer masturberen, alleen of samen met andere jongens.
- Pubers zijn heel bekommerd over hoe ze eruitzien. Ook hun geslachtsorganen veranderen nu heel snel.
- Meisjes hebben veel vragen over de groei van hun borsten.
- Jongens weten beter dan meisjes hoe hun geslachtsdelen eruitzien. Omdat ze zichtbaar zijn aan de buitenkant van het lichaam.
6 tips om les te geven over de intieme lichaamsdelen
Vorming over de geslachtsdelen betekent werken aan kennis. Maar ook aan de ontwikkeling van communicatievaardigheden en attitudes. Het is belangrijk dat de kinderen kunnen praten over lichaamsverschillen en zichzelf en anderen respecteren.
Tip 1: stel leerlingen gerust over hun lichaam
Kinderen en tieners hebben het vaak moeilijk met hun veranderende lichaam: ‘ben ik wel normaal?’. Ze vinden het heel geruststellend als ze horen dat hun leeftijdsgenoten dezelfde onzekerheden hebben.
Het is belangrijk dat kinderen een goede band hebben met hun lichaam en er trots op zijn. Ongeacht hoe ze eruitzien en wat ze wel of niet kunnen. Bekijk daarvoor eens de lestips over puberteit en schoonheidsideaal.
Tip 2: geef een antwoord op elke vraag
Elke vraag verdient een antwoord. Als leerlingen vragen stellen, is dat omdat ze nieuwsgierig zijn. Als jij het antwoord niet geeft, zoeken ze het bij vaak minder betrouwbare bronnen.
Als een kind iets hoort dat niet bij zijn of haar ontwikkelingsniveau past, dan neemt het de informatie niet op. Begin met de algemene uitleg en ga nadien meer in detail op basis van de vragen die het kind heeft.
Je hoeft geen vragen over je persoonlijke seksleven te beantwoorden. Vraag waarom de leerling de vraag stelt, waarom ze dat belangrijk vinden, of wat de rest van de klas denkt.
Tip 3: bespreek alle lichaamsdelen
Kinderen zijn eigenaar van hun lichaam. Het is belangrijk dat ze dat leren. Als er iets mee gebeurt dat ze niet fijn vinden, mogen ze dat vertellen. Om hen daarvan bewust te maken, benoem je alle lichaamsdelen, ook geslachtsdelen.
Zo leren we hen dat een penis of vulva gewoon een deel is van je lichaam, waarvoor jij en andere mensen respect hebben. En als je daar pijn of ongemak voelt, dan mag je dat benoemen.
Tip 4: werk met tekeningen, voorwerpen, collages
Werk met visueel lesmateriaal om de anatomie en werking van de geslachtsorganen uit te leggen.
Kondig altijd aan dat je afbeeldingen zal tonen.
Het thema 'lichaam' maakt ook deel uit van de tentoonstelling 'k Zag 2 Beren' in de Wereld van Kina (Gent).
Tip 5: toon de verscheidenheid
Elke vulva en penis is anders, er zijn borsten in allerlei maten. Laat niet één tekening zien, maar toon de verscheidenheid. Deze regel geldt eigenlijk voor alle lichaamsdelen.
Toon bijvoorbeeld afbeeldingen van verschillende lichamen op Zanzu.be
Tip 6: let op, niet elk jongere heeft duidelijke geslachtskenmerken
Er zitten misschien leerlingen in de klas die geen duidelijke mannelijke of vrouwelijke geslachtsdelen of secundaire geslachtskenmerken hebben. Ook dat is oké.
Lesmaterialen over penis, vulva en vagina en borsten
Basisonderwijs: leerdoelen en leerlijn over lichaam
Werk niet alleen aan kennis, maar ook aan attitudes en communicatievaardigheden.
Dus niet alleen weten dat lichamen verschillen, maar die verschillen ook kunnen aanvaarden en respecteren bijvoorbeeld.
Kleuters en kinderen
- kunnen alle lichaamsdelen benoemen
- kunnen gelijkenissen en verschillen benoemen tussen jongens en meisjes, tussen kinderen en volwassen
- kunnen benoemen welke aanrakingen ze fijn en niet fijn vinden
- kunnen functies van lichaamsdelen benoemen
Kleuters (3-6 jaar)
Thema: Lichaamsveranderingen en lichaamsverzorging
Bespreek: hoe ziet een lichaam eruit?
- Alle lichaamsdelen benoemen inclusief geslachtsdelen en groei van kind tot volwassene. Jongens en meisjes zien er soms anders uit, maar zijn evenveel waard.
Bespreek: hoe zorgen mensen voor hun lichaam?
Wassen, warme kleren aandoen, tanden poetsen, wondjes verzorgen, …
Thema: Mijn lichaam is van mij
Bespreek: wat kan je voelen en doen met je lichaam?
Je lichaam is leuk en je kan er veel mee doen. Dus draag er zorg voor. Bevraag de leerlingen welke dingen fijn aanvoelen. Handelingen die fijn aanvoelen mogen ze zeker doen, tenzij ze ongepast zijn of pijn doen.
Bespreek: wat doe je als je iets niet prettig vindt?
Bevraag de leerlingen welke dingen niet fijn aanvoelen, en wat ze kunnen doen als dat gebeurt. Dat kan je ook bespreken in een les over grenzen en weerbaarheid.
Kinderen (6-9 jaar)
Thema: Lichaamsveranderingen en verzorging
Bespreek: hoe ziet een lichaam eruit?
- Benoem alle lichaamsdelen inclusief geslachtsdelen en groei van kind tot volwassene.
- Een jongen heeft een piemel of penis om te plassen. Een meisje heeft een spleetje of vagina om te plassen.
- Jongens en meisjes zien er soms anders uit maar zijn evenveel waard.
- Wat zijn mooie woorden, en wat zijn ondeugende woorden?
Bespreek: hoe kan je zorgen voor je lichaam?
Wassen, warme kleren aandoen, tandenpoetsen, wondjes laten verzorgen, ... Je lichaam is leuk en je kan er veel mee doen. Dus draag er zorg voor.
De vulva en vagina hoef je niet te wassen met zeep, water is voldoende. Was steeds van voor naar achteren om te vermijden dat je bacteriën van je billen naar je vagina veegt. Onbesneden jongens moeten hun voorhuid naar achter trekken als ze hun penis wassen.
Thema: mijn lichaam is van mij
Bespreek: wat kan je voelen en doen met je lichaam?
Bevraag de leerlingen welke dingen fijn aanvoelen. Handelingen die fijn aanvoelen mogen ze zeker doen, tenzij ze ongepast zijn of pijn doen.
Bespreek: wat doe je als je iets niet prettig vindt?
Bevraag de leerlingen welke dingen niet fijn aanvoelen, en wat ze kunnen doen als dat gebeurt. Je lichaam is van jou. Je bent de baas over je eigen lichaam.
Bespreek: wie mag je lichaam aanraken?
Bevraag de leerlingen wie hun lichaam mag aanraken van hen.
Kinderen (9-12 jaar)
Bespreek: is mijn lichaam oké?
- Beelden in de media lijken niet op hoe mensen er dagelijks uitzien. Dat kan mensen erg onzeker maken.
- Jouw lichaam is oké, je hoeft er niets aan te veranderen. Elk lichaam is anders, en elk lichaam is oké. Je mag trots zijn op je lichaam. Er zijn nog andere dingen die mensen mooi maken, buiten hun uiterlijk.
Bekijk ook de tips om les te geven over schoonheidsideaal en puberteit.
Bespreek: waar kan je betrouwbare informatie of hulp vinden over je lichaam?
Op Watwat.be vinden kinderen info over hun lichaam
Leerlingen die zich slecht voelen over hun lichaam kunnen terecht bij het hun ouders, leerkracht, het CLB of Awel.be.
Leerlingen die slachtoffer zijn van (online) haatspraak of pesterijen kunnen ook terecht bij Child Focus.
Dowload de volledige leerlijnen basisonderwijs als PDF
Leerlijnen seksuele vorming en hoe gebruiken - basisonderwijs
